تأثیر نرخ بهره بانکی در کانادا بر اقتصاد، تورم و سرمایه گذاری
نرخ بهره بانکی یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست‌گذاری اقتصادی در هر کشوری محسوب می‌شود که تأثیر مستقیمی بر تورم، رشد مالی، هزینه‌های استقراض و میزان سرمایه‌گذاری دارد. در کانادا، بانک مرکزی نقش کلیدی در تعیین نرخ بهره ایفا می‌کند و از آن به عنوان ابزاری برای کنترل تورم و تنظیم جریان پول در اقتصاد استفاده می‌نماید. تغییرات نرخ بهره می‌تواند بر کسب‌وکارها، بازار مسکن، ارز و حتی هزینه‌های روزمره افراد تأثیر بگذارد. در این مقاله، به بررسی جزئیات نرخ بهره بانکی در کانادا، نحوه تعیین آن و تأثیرات آن بر جنبه‌های مختلف اقتصادی پرداخته‌ایم.
به گزارش مجری سفرهای گردشگری: رابطه بین نرخ سود بانکی در کانادا و رشد مالی پیچیده است. اما این را بدانید که نرخ بهره نقش زیادی در رشد مالی کشورها دارد. نرخ بهره مستقیما می تواند به وسیله اثر گذاشتن بر اندازه دریافت وام و سرمایه گذاری بر رشد مالی اثر بگذارد. البته نرخ بهره به وسیله تاثیراتی که بر تورم و نرخ ارز می گذارد می تواند به صورت غیر مستقیم نیز بر رشد مالی اثر بگذارد.
بانک های مرکزی به وسیله کنترل و تنظیم نرخ بهره نقش مهمی در رشد مالی کشورها دارند. بانک کانادا از نرخ بهره به عنوان ابزاری برای مدیریت تورم و رشد مالی استفاده می نماید. با تغییر نرخ بهره بانکی در کانادا می تواند عرضه پول را کنترل کند و بر تورم و در نتیجه بر رشد مالی تاثیر بگذارد. هدف بانک مرکزی این است که تورم پایدار و پایین باشد تا بتواند محیط با ثباتی ایجاد کند و سرمایه گذاری و رشد مالی را تشویق کند.
بانک مرکزی کانادا و نقش آن در معین نرخ بهره
بانک کانادا Bank of Canada با تغییر نرخ بهره کوتاه مدت، سیاست پولی کانادا را پیش می برد. در واقع بانک کانادا سالانه در 8 تاریخ مختلف نرخ بهره overnight rate را آنالیز می نماید و با توجه به شرایط مختلف تصمیم می گیرد آن را تغییر دهد (کاهش یا افزایش) یا ثابت نگه دارد.
در جدول زیر می توانید تغییرات نرخ بهره overnight rate را از ژانویه 2023 به بعد مشاهده کنید.
| تاریخ | نرخ بهره overnight rate (%) | تغییرات |
| June 5, 2024 | 4.75% | 0.25% - |
| April 10, 2024 | 5% | - |
| March 6, 2024 | 5% | - |
| January 24, 2024 | 5% | - |
| December 6, 2023 | 5% | - |
| October 25, 2023 | 5% | - |
| September 6, 2023 | 5% | - |
| July 12, 2023 | 5% | 0.25% + |
| June 7, 2023 | 4.75% | 0.25% + |
| April 12, 2023 | 4.5% | - |
| March 8, 2023 | 4.5% | - |
| January 25, 2023 | 4.5% | 0.25% + |
از سال 2021 به بعد، این تغییرات یک روز پس از اعلام اجرایی می گردد.
سیاست پولی کانادا
هدف سیاست پولی کانادا این است که به وسیله کنترل تورم (پایین و پایدار نگه داشتن تورم)، ارزش پول را حفظ کند. این به کانادایی ها اجازه می دهد با اعتماد به نفس بیشتری خرید و سرمایه گذاری نمایند. ضمناً سرمایه گذاری بلند مدت را تشویق می نماید و به افزایش اشتغال و بهره وری نیز یاری می نماید. این موارد باعث افزایش استانداردهای زندگی می گردد.
دو عامل تارگت کنترل تورم (inflation-control target) و نرخ ارز متغیر (flexible exchange rate) چهارچوب اصلی سیاست پولی کانادا را تشکیل داده اند. در ادامه این موارد را آنالیز می کنیم.
تارگت کنترل تورم کانادا
تارگت کنترل تورم یکی از اصلی ترین عواملی است که چهارچوب سیاست پولی کانادا را تشکیل می دهد. این تارگت اولین بار در سال 1991 به وسیله بانک کانادا و دولت فدرال معرفی گردید و هر 5 سال مورد بازبینی قرار می گیرد. همان طور که از اسمش پیداست، هدف بانک کانادا کنترل تورم است. در حال حاضر تارگت کنترل تورم برابر 2% است.
بانک کانادا هرساله در 8 تاریخ تعیین به منظور کنترل تورم، تصمیماتی درباره نرخ بهره policy interest rate (که به آن نرخ بهره overnight rate نیز می گویند) می گیرد. در واقع بانک کانادا با توجه به تارگت کنترل تورم تصمیم می گیرد که نرخ بهره را افزایش یا کاهش دهد یا آن را تغییر ندهد. هدف این است که در میان مدت محیط قیمتی با ثباتی داشته باشیم.
حال بیایید با نرخ بهره overnight rate آشنا شویم. Overnight rate به نرخ بهره ای می گویند که بانک کانادا برای وام های یک روزه بین بانکی معین می نماید. در واقع معیاری است که بانک ها و سایر موسسه های مالی از آن برای معین نرخ بهره انواع وام ها استفاده می نمایند.
اگر تورم بالاتر از تارگت باشد، شاید بانک کانادا نرخ بهره Overnight rate را افزایش دهد. با این کار موسسه های مالی را تشویق می نماید که نرخ بهره بانکی در کانادا (نرخ بهره وام مسکن در کانادا و سایر وام ها) را افزایش دهند و مردم را نسبت به دریافت وام و خرج کردن پول خود دل سرد می نماید. در نتیجه روند صعودی قیمت ها کندتر می گردد. اگر تورم پایین تر از تارگت باشد، بانک کانادا شاید نرخ بهره Overnight rate را کاهش دهد. با این کار موسسه های مالی را تشویق می نماید که نرخ سود بانکی در کانادا (نرخ بهره وام مسکن و سایر وام ها) را کاهش دهند. در نتیجه فعالیت های مالی افزایش می یابد. به عبارت دیگر، بانک به همان میزان که درباره افزایش تورم (نسبت به تارگت) نگران است، درباره کاهش تورم (نسبت به تارگت) نیز نگران است.
نکته: سیاست های پولی به زمان احتیاج دارند. معمولا چیزی بین 6 تا 8 فصل زمان ضروری است تا این اقدامات کاملا بر اقتصاد و تورم تاثیر بگذارند. به همین علت است که بانک نرخ Overnight rate را با توجه به پیشبینی اش درباره تورم در آینده (نه تورم کنونی) معین می نماید.
نرخ ارز متغیر کانادا Canadas flexible exchange rate
نرخ ارز متغیر یا دلار شناور به بانک کانادا اجازه می دهد سیاست پولی مستقلی را اتخاذ کند که بر روی دستیابی به تارگت تورم متمرکز است و مناسب شرایط مالی کانادا است. تغییرات نرخ ارز یک بافر ایجاد می نماید. این به اقتصاد کانادا یاری می نماید تا شوک های داخلی و خارجی را جذب کند.
ارزش دلار کانادا تابع بازار ارزهای خارجی است و بانک کانادا به ندرت برای حمایت از ارزش آن مداخله می نماید.
انواع نرخ بهره در کانادا
نرخ بهره بیانگر اندازه سود بانکی در کانادا است. وقتی شما از بانک یا هر موسسه مالی دیگری وام بگیرید، باید علاوه بر اصل وام، مبلغی نیز به بانک بدهید. این مبلغ با توجه به نرخ بهره بانکی در کانادا معین می گردد. به عنوان مثال اگر 100 دلار وام بگیرید و نرخ بهره در کانادا برابر 10% باشد، باید علاوه بر اصل وام، 10 دلار نیز به عنوان بهره به بانک پرداخت کنید. نرخ بهره ای که بانک ها به مشتریان پیشنهاد می دهند به عوامل مختلفی بستگی دارد. اینکه چه کسی وام می گیرد، چه موسسه ای وام می دهد و زمان مورد احتیاج برای تسویه بدهی چقدر است، همگی بر نرخ بهره بانکی در کانادا اثرگذار است. البته عوامل بیرونی مانند تورم، چرخه های مالی، و سیاست های بانک مرکزی نیز بر روی نرخ بهره اثر گذار هستند.
احتمالا همه شما در جاهای مختلفی نرخ بهره را دیده اید و با آن آشنا هستید (به عنوان مثال، نرخ بهره کارت اعتباری، وام دانشجویی،و وام مسکن). اما سرمایه گذاران توجه ویژه ای به نرخ بهره Policy rate و نرخ بهره پایه Prime rate دارند. در ادامه با این نرخ ها آشنا می شویم.
نرخ بهره Policy Rate
همان نرخ بهره Overnight Rate است که قبلا در خصوص آن شرح داده ام. وقتی در اخبار یا مکالمات روزمره می شنوید که نرخ بهره به اندازه 0.25% افزایش یافته است، منظور گوینده معمولا نرخ بهره Policy rate است.
نرخ بهره پایه
یکی دیگر از اصطلاحاتی که معمولا می شنویم نرخ بهره پایه یا Prime rate است. نرخی است که بانک در ازای اعطای وام (به عنوان مثال خط اعتباری line of credit) از مشتریان با بالاترین اعتبار دریافت می نماید. در 18 جون 2024، نرخ بهره پایه برابر 6.95% بود. بانک های بزرگ کانادا و موسسه های مالی از این نرخ برای معین نرخ بهره متغیر وام ها و خط اعتباری و بعلاوه نرخ بهره متغیر وام مسکن استفاده می نمایند. نرخ بهره Policy rate و Prime rate ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. وقتی بانک کانادا نرخ Policy rate را تغییر می دهد، معمولا سایر بانک ها نیز ظرف چند روز نرخ بهره پایه را تغییر می دهند.
نرخ بهره وام مسکن
نرخ بهره وام مسکن بیانگر اندازه سود بانکی در کانادا است که بانک در ازای اعطای وام مسکن از شما دریافت می نماید. این نرخ با توجه به شرایط مالی تغییر می نماید. البته نرخ بهره بانکی در کانادا برای وام مسکن با توجه به سابقه اعتبار وام گیرنده و شرایط مالی او معین می گردد.
وام گیرنده می تواند وام با نرخ بهره متغیر یا وام با نرخ بهره ثابت دریافت کند. اگر نرخ بهره متغیر باشد، اقساط ماهانه وام گیرنده کم و زیاد می گردد. اما با انتخاب نرخ بهره ثابت در بانک های کانادا، اقساط ماهانه تا زمان اتمام دوره وام ثابت می ماند.
نرخ بهره سپرده های بانکی
وقتی شما پولی را به حساب پس انداز خود واریز می کنید، بابت سپرده خود سود دریافت می کنید. حساب پس انداز رایج ترین نوع سپرده بانکی است که با توجه به مبلغی که در حسابتان می گذارید به شما سود می دهد. این حساب ها برای اهداف خاصی مانند جمع کردن مبلغ برای خریدهای بزرگ و یا برگزاری مراسم عروسی مناسب است. نرخ بهره بانک های بزرگ کانادا برای حساب های جاری معمولا برابر 0% است. اما معمولا نرخ بهره برای سپرده های بانکی در کانادا (برای حساب های پس انداز) بین 1.5% تا 4% است و حتی به 5% نیز می رسد.
در نظر داشته باشید که حساب های High interest savings accounts نسبت به سایر حساب های پس انداز نرخ بهره بالاتری دارند. البته در کانادا به ازای درآمدی که از یک حساب ثبت نشده با بهره بالا کسب می کنید، باید مالیات بدهید.
بهره حساب های پس انداز TFSA نسبت به حساب های با بهره بالا کمتر است. اما سودی که از این حساب ها کسب می کنید معاف از مالیات است. اما مبالغ محدودی را می توانید به این حساب ها واریز کنید.
تاثیر نرخ بهره بر اقتصاد و جامعه کانادا
نرخ بهره بانکی در کانادا و رشد مالی رابطه تنگاتنگی با هم دارند و تاثیر زیادی بر یکدیگر می گذارند. همان طور که بارها بیان نموده ام، نرخ بهره به هزینه استقراض اشاره دارد. رشد مالی نیز به افزایش ارزش کالاهای فراوری شده (و خدمات ارائه شده) در گذر زمان اشاره دارد. نرخ بهره با تاثیراتی که بر وام گرفتن و سرمایه گذاری می گذارد، نقش مستقیمی در رشد مالی دارد. وقتی نرخ سود بانکی در کانادا پایین است، هزینه استقراض کمتر می گردد و کسب و کارها و افراد تمایل بیشتری برای دریافت وام و سرمایه گذاری روی پروژه های تازه دارند. افزایش سرمایه گذاری نیز منجر به رشد مالی و افزایش آمار اشتغال می گردد. از طرف دیگر، وقتی نرخ بهره بالا است، هزینه استقراض بیشتر می گردد و کسب و کارها و افراد تمایل کمتری برای دریافت وام و سرمایه گذاری در پروژه های تازه دارند. این موضوع منجر به کاهش رشد مالی و افزایش آمار بی کاری می گردد.
البته نرخ بهره به وسیله اثر گذاشتن بر تورم، به صورت غیر مستقیم نیز بر روی رشد مالی اثر می گذارد. نرخ تورم در واقع نرخ افزایش قیمت کالاها و خدمات است. اگر نرخ بهره در کانادا پایین باشد، تورم معمولا افزایش می یابد. زیرا پول بیشتری در دسترس وام گیرندگان قرار می گیرد که می تواند اندازه هزینه و بعلاوه قیمت کالاها و خدمات را بالا ببرد. اما اگر نرخ بهره بالا باشد، تورم کمتر می گردد. چونکه وام گیرندگان پول کمتری برای خرج کردن دارند و کسب و کارها مجبور می شوند برای رقابت قیمت ها را کاهش دهند.
با کاهش تورم، بانک کانادا در جون 2024 تصمیم گرفت که نرخ بهره Policy rate را به اندازه 0.25% کاهش دهد و آن را به 4.75% برساند. اما صاحبان مشاغل همچنان با چالش هایی روبرو هستند. نرخ Policy rate هنوز هم زیاد است. یعنی نرخ بهره بانک های تجاری هنوز هم بالا است. در نتیجه هزینه های استقراض همچنان برای کسب و کارها و افراد بسیار زیاد است. باید در در ادامه بانک کانادا چه تصمیماتی در قبال نرخ بهره اتخاذ می نماید.
تاثیر نرخ سود بانکی کانادا بر تورم
بانک مرکزی با یاری نرخ بهره تورم را کنترل می نماید. در واقع به وسیله تنظیم نرخ بهره، اندازه هزینه های مردم را تحت تاثیر قرار می دهد. به عنوان مثال، اگر نرخ سود بانکی در کانادا بالا باشد، مردم نسبت به وام گرفتن دل سرد می شوند و اندازه هزینه هایشان کمتر می گردد (پول کمتری خرج می نمایند). معمولا با کاهش تقاضا، روند صعودی قیمت ها متوقف می گردد. این نیز به کاهش تورم یاری می نماید. از طرف دیگر نرخ های پایین، افراد بیشتری را به دریافت وام تشویق می نماید و اندازه هزینه های این افراد افزایش می یابد.
در ماه جون 2024، بانک کانادا نرخ بهره Policy rate را به اندازه 0.25% کاهش داد و آن را به 4.75% رساند. در نظر داشته باشید که این نرخ از جولای 2023 به بعد برابر 5% بود. بانک کانادا به علت کاهش قابل ملاحظه تورم (که در آوریل 2024 به 2.7% رسیده بود)، تصمیم گرفت نرخ بهره را کاهش دهد. بانک کانادا انتظار دارد که تورم همچنان کاهش یابد و به تارگت 2% برسد. البته همان طور که در بالا هم شرح دادم، با اینکه کاهش نرخ بهره یک گام مثبت رو به جلو است، اما شرایط همچنان برای صاحبان مشاغل چالش انگیز است.
تاثیر اندازه بهره بانکی کانادا بر نرخ ارز
نرخ بهره نقش مهمی در معین نرخ ارز دارد. اگر نرخ بهره بانکی در کانادا بیشتر از یک کشور دیگر باشد، می تواند منجر به افزایش ارزش پول کانادا گردد. این افزایش نیز می تواند منجر به کاهش صادرات و در نتیجه کاهش رشد مالی گردد.
تاثیر نرخ بهره بانکی کانادا بر هزینه استقراض
اگر نرخ بهره بالا باشد، هزینه استقراض (هزینه دریافت وام، کارت اعتباری و وام مسکن) افزایش می یابد. یعنی شما در طی دوره وام خود بهره بیشتری به بانک می دهید. حتی شاید اقساط ماهانه بیشتری نیز داشته باشید.
تاثیر نرخ سود بانکی بر پس انداز و سرمایه گذاری
اگر وام مسکن با بهره متغیر دارید یا می خواهید وام بگیرید، شاید نرخ های بالا ایده آل نباشد. اما نرخ های بالا در بعضی شرایط خاص به سرمایه گذاری شما یاری می نماید. در ادامه این موارد را آنالیز می کنیم.
حساب پس انداز: اگر شما سپرده ای را در حساب بانکی خود پس انداز کنید، با توجه به نرخ بهره سود می کنید. معمولا نرخ سود حساب های پس انداز با بهره بالا از نوع متغیر است. یعنی اگر نرخ بهره بانکی در کانادا زیاد گردد، صاحبان حساب سود بیشتری کسب می نمایند. البته شاید نرخ بهره این حساب ها کمتر از نرخ تورم باشد. یعنی شاید سود واقعی شما منفی باشد.
گواهی سرمایه گذاری تضمینی (GICs): با افزایش نرخ وام، موسسه های مالی دست بازتری برای افزایش سود حساب های GICs دارند. یعنی با افزایش نرخ بهره بازدهی گواهی سرمایه گذاری تضمینی افزایش می یابد. البته اگر یک حساب GICs باز کنید، سود شما با توجه به نرخ بهره ثابت در بانک های کانادا محاسبه می گردد. شاید بانک ها با توجه به عوامل مختلف سودهای مختلفی را به شما پیشنهاد دهند. اما معمولا نرخ بهره ثابت است. به عنوان مثال اگر نرخ بهره پایین باشد و شما یک حساب GICs پنج ساله باز کنید، اندازه سود شما با افزایش نرخ بهره تغییر نمی نماید.
اوراق قرضه و صندوق های اوراق قرضه: نرخ بهره بالاتر به این معنی است که اوراق قرضه ای که امروز خریداری می کنید، بهره بیشتری نسبت به سال قبل به شما می دهد. بسیاری از کانادایی ها به وسیله صندوق های سرمایه گذاری مشترک یا صندوق های قابل معامله (ETF) در اوراق قرضه سرمایه گذاری می نمایند. معمولا قیمت اوراق و نرخ بهره رابطه معکوسی با هم دارند. وقتی نرخ بهره در کانادا افزایش یابد، ارزش این سرمایه ها (اوراق قرضه و صندوق اوراق قرضه) کاهش می یابد و در نتیجه صاحبان سهام این صندوق ها سرمایه خود را از دست می دهند.
سهام و صندوق های سرمایه گذاری (equity funds): با افزایش نرخ بهره، معمولا بازار سهام نزولی می گردد. چونکه هزینه دریافت وام بیشتر می گردد و تمایل کسب و کارها و مردم برای هزینه کردن کاهش می یابد. یعنی شاید شرکت ها افراد کمتری استخدام نمایند و یا حتی تعدیل نیرو نمایند، بهره وریشان کاهش یابد و درنتیجه درآمدشان کمتر گردد. ضمناً با پرداخت اقساط بیشتر، درآمدشان کمتر می گردد و در نتیجه سودی هم که به سهام داران می دهند کمتر می گردد. این عوامل منجر به کاهش قیمت سهام می گردد.
تاثیرات نرخ بهره بر بخش های مختلف فرق دارد. قبل از سرمایه گذاری در یک بخش خاص، بهتر است بینید در گذشته افزایش یا کاهش نرخ بهره چه تاثیری بر روی آن داشته است.
تاثیر نرخ بهره بانکی کانادا بر مهاجرت
مهاجرت می تواند از روش های مختلفی بر روی نرخ بهره در کانادا تاثیر بگذارد. افزایش آمار مهاجران باعث افزایش نیروی کار و افزایش تقاضا می گردد. معمولا این عوامل به نوبه خود به رشد اقتصاد یاری می نمایند. البته این توسعه مالی می تواند تورم را افزایش دهد و در نتیجه بانک کانادا را تشویق کند که برای پایداری قیمت ها نرخ بهره را افزایش دهد.
از طرف دیگر، نرخ بهره بالا می تواند به وسیله اثر گذاری بر شرایط مالی و فرصت های شغلی، بر آمار مهاجرت تاثیر بگذارد. اگر نرخ بهره بالا منجر به رشد مالی کندتر و یا افزایش آمار بی کاری گردد، این امکان وجود دارد که جذابیت کانادا برای مهاجرت کاهش یابد.
نتیجه‌گیری:
نرخ بهره بانکی در کانادا نقش تعیین‌کننده‌ای در تنظیم اقتصاد کشور دارد و تغییرات آن می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر تورم، ارزش پول، سرمایه‌گذاری و هزینه‌های استقراض داشته باشد. با توجه به اینکه بانک کانادا همواره در تلاش است تا تعادلی میان کنترل تورم و رشد اقتصادی برقرار کند، درک چگونگی عملکرد نرخ بهره برای شهروندان، صاحبان کسب‌وکار و سرمایه‌گذاران ضروری است. کاهش یا افزایش این نرخ می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های مختلفی را ایجاد کند که آگاهی از آن‌ها به تصمیم‌گیری‌های مالی بهتر کمک می‌کند. در نهایت، نظارت بر سیاست‌های پولی و درک تأثیرات آن‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا برنامه‌ریزی مالی هوشمندانه‌تری داشته باشند.
