حتشپسوت: ملکه ای در سایه تاریخ و راز مومیایی او - مجری سفرهای گردشگری

به گزارش مجری سفرهای گردشگری: انسان از آغاز خلقت در افسانه و واقعیت در پی زندگی جاودانه بوده و هنوز هم دست از کوشش در این زمینه بر نداشته است.

از نظر علمی تحقیقات زیادی روی بدن انسان صورت گرفته است تا بلکه عمر زیادتری داشته باشیم و همه روزه تبلیغات بسیاری درباره زندگی سالم و ورزش و خوراکی های غیرشیمیایی می بینیم که همه در راستای طول عمر بیشتر بشر است.

در افسانه ها داستان هایی درباره اکسیر عمر جاودانه و جوانی شنیده ایم که تاکیدی بر همین موضوع و توجه دیرین بشر به آن است، بعضی انسان ها هنگامی که از عمر جاودانه نا امید می شدند به فکر زندگی در جهان دیگر می افتادند به همین خاطر اجسادشان را مومیایی می کردند و اشیای گرانبهایشان را با آنان در گور می نهادند به امید زندگی در جهان دیگر، در بعضی از تمدن ها هم اعتقادشان بر مومیایی کردن اجساد بود و از روی اعتقادات دینی و ملی این کار را انجام می دادند، به همین خاطر امروزه مومیایی های زیادی سراسر جهان پنهان شده اند.

یکی از مومیایی های مشهور جهان که تا حد زیادی تا به امروز سالم مانده است مومیایی حتشپسوت نخستین فرعون زنی که تا به حال به شکل رسمی بر مصر حکومت می نموده است می باشد که امروز میخواهیم از نزدیک به ملاقاتش برویم، با ما همراه باشید.

آشنایی با حتشپسوت

حتشپسوت (hatshepsut) اولین و با عظمت ترین فرعون زن مصر باستان بوده است، از مهم ترین قوانین انتخاب فرعون ها مرد بودن، بوده است که حتشپسوت توانست این قانون را بشکند.

زمانی که همسر حتشپسوت، توتمس دوم (تحوطمس دوم)که برادر ناتنیش بود به دلیل ضعف و بیماری در سال 1479 قبل از میلاد مسیح فوت کرد، پس از او باید پسر خردسال توتمس دوم که توتمس سوم نام داشت به سلطنت می رسید اما او که مادری غیر سلطنتی داشت و صلاحیت حکومت را نداشت به همین خاطر حتشپسوت به مدت 7 سال به عنوان نایب السلطنه انتخاب شد، او در این سال های حکومت کم کم قدرتش را تثبیت کرد و رویای پادشاهی را در سر پروراند.

حتشپسوت با حمایت سیاستمداران و اهالی معبد و آمون توانست به عنوان اولین پادشاه زن مصر تاج گذاری کند و با ابهت و قدرت 20 الی 21 سال حکومت نماید او از این زمان به بعد با نام خانم اعلیحضرت خوانده می شد، اما همین امر باعث ایجاد کینه ای عمیق در دل توتمس سوم شد.

او 3500 سال پیش حکومتش را به عنوان پنجمین پادشاه از هجدهمین سلسله فراعنه آغاز کرد و نامش را در تاریخ مصر جاودانه نمود این واقعه در سال 1473 پیش از میلاد رخ داده است، البته بر سر سال های دقیق به تخت نشستن و حکومت او کمی شک وجود دارد و بعضی عقیده دارند او از 1479 تا 1458 پیش از میلاد سرکار بوده است.

ظاهر حتشپسوت

در تاریخ درج شده است که ملکه حتشپسوت که خود را پادشاه نامید برای خود ظاهری آراسته اما شبیه به مردان ساخته بود، برای مثال او دامنی کوتاه مانند مردان مصر به تن می کرد که در پشت آن دم شیری چسبیده شده بود.

از دیگر ویژگی های منحصر به فرد ظاهر حتشپسوت که بسیار جالب است ریش طلائی و زیبایی بود که خودش آن را انتخاب نموده بود تا بر ابهت و قدرت مردانه اش می اضافه کرد.

حتشپسوت را مجازی نگاه کنید

فعالیت های فرهنگی حتشپسوت

هنگام پیدا شدن مومیایی حتشپسوت باستان شناسان در تعجب بودند که یک زن در جامعه ای کاملا مردسالارانه به فرمانروایی رسیده است، حتی در بعضی کتیبه های آمون ذکر شده که حتشپسوت فرزند آمون است.

اما این حیرت باستان شناسان با یافتن کارهای فرهنگی، هنری حتشپسوت افزایش یافت، در طول پادشاهی او مصر کاملا در آرامش بود و معبدهای بزرگ، مقبره ها و حتی نمازخانه های زیادی در سراسر مصر بنا شد، او به رفاه مردم اهمیت زیادی می داد و هزینه های بالایی را صرف ساخت و تعمیر خانه های مصریان کرد.

یکی از ساختمان هایی که حتشپسوت ساخت مکانی برای سوگواریش بود که (دیر البحری) نامیده می شد و در منطقه ای مابین رود نیل و تبس قرار گرفته است، او پیش از به تخت نشستنش به عنوان همسر فرعون یک مقبره دیگر داشت که در خور پادشاه نبود به همین خاطر او مقبره ای دیگر که از جنس آهک بود را ساخت البته این مقبره در واقع آرامگاه پدرش بود که آن را توسعه داد.

حتشپسوت تنها پادشاه زن مصر نبود؛ مصر باستان دو پادشان زن دیگر به نام های نفرتیتی و کلئوپاترا هم داشت اما حتشپسوت از هردوی آن ها محبوب و فرهنگی تر بود و به مصر خدمت بیشتری کرد و به دلیل شرایط خاص ظاهریش معروفیت بیشتری هم پیدا کرد.

تصاویری از ورودی آرامگاه حتشپسوت

مرگ حتشپسوت

با آن که حتشپسوت یکی از خاص ترین فرمانروایان مصر باستان بوده است اما تا سده نوزدهم میلادی از چشم باستان شناسان پنهان شده بود، متاسفانه این ملکه قدرتمند عمر طولانی نداشت و در سن 50 سالگی از جهان رفت و دلیل مرگش توطئه و یا سو قصد نبوده بلکه تنهادلیل مرگش بیماری بوده است و در نهایت در دره پادشاهان (valley of the kings) در اتاق kv20 در کنار پدرش به خاک سپرده شد.

اما چگونه؟

با تحقیقات فراوان باستان شناسان به این نتیجه رسیده اند که مرگ حتشپسوت به دلیل سرطان استخوان بوده است که تمام بدنش را درگیر نموده بود. بعلاوه آن ها یافتند که او از مشکل پوسیدگی دندان و دیابت هم رنج می برده است، این ملکه پادشاه قدرتمند از یک کرم پوستی استفاده می نموده که در ترکیبات آن مواد سمی زیادی یافت شده است و استفاده بیش از حد او از این کرم هم می تواند مرگ او را تسریع نموده باشد.

پس از مرگ ناخوشایند این پادشاه در سال 1458 پیش از میلاد، نام او از صفحات تاریخ پاک شد تا از اذهان هم پاک شود که باستان شناسان عقیده دارند این تحریف تاریخ به دست توتمس سوم که کینه او را در دل داشت رخ داده است، اما با این حال با پیدا شدن مومیایی این پادشاه و فعالیت های فرهنگی او در حال حاضر از نکات ریز زندگی او هم اطلاعات کاملی در دست است.

تصاویری از مومیایی و دالان آرامگاه حتشپسوت

محل دفن حتشپسوت

همانطور که اشاره شد پس از مرگ، مومیایی حتشپسوت به دره پادشاهان که مخصوص مومیایی پادشاهان بوده است کنار پدرش توتمس اول دفن شد.

دیرالبحری آرامگاه حتچپسوت و پدرش که در دره پادشاهان واقع شده است اتاق و دالان های مختلفی دارد که در حال حاضر پژوهشگران برای سهولت اشاره به آن ها با نام گذاری حروف و عددد اتاق ها را از هم متمایز نموده اند، در دوران پادشاهی توتمس سوم پسرخوانده حتشپسوت که دشمنی دیرین با او داشت مومیایی توتمس اول از اتاق KV20 به KV38 انتقال پیدا کرد و باستان شناسان احتمال می دهند در همین زمان هم مومیایی حتشپسوت از اتاق KV20 خارج شده و به اتاق مومیایی پرستارش سیتره KV60 منتقل شده باشد به این دلیل که تا سال ها بعد از مرگ حتشپسوت اثری از مومیایی او نبود.

علاوه بر وسایل و گنجینه هایی که در اتاق KV20 پیدا شده است در اتاق های دیگر هم وسایلی یافت شده که نام حتشپسوت روی آن ها حک شده است از معروف ترین این وسایل می توان تخت پادشاهی شیرنما، انگشتری زیبا و یک بازی سنتی قدیمی به نام سنت را نام برد.

کشف مومیایی

هاوارد کارتر (Howard Carter) باستان شناس انگلیسی معروفی است که مقبره توت عنخ آمون و مومیایی حتشپسوت را در تابوتی چوبی در سال 1922 میلادی کشف کرد او از نوجوانی به مصر علاقه زیادی داشت و مطالعاتش را در زمینه هیروگلیف ها و نقوش مصر از 17 سالگی آغاز کرد و در نهایت هم در 65 سالگی به دلیل مشکل کبدی در گذشت.

هاوارد مقبره KV60 را کشف کرد که در آن مومیایی دو زن قرار گرفته بود هویت یکی از آن ها که سیتره نام داشت و پرستار حتشپسوت بود با سرعت معین شد اما هویت مومیایی دیگر معلوم نبود، هویت این مومیایی همچنان پنهان ماند تا سال 2007 میلادی که برای انجام بعضی آزمایشات و ادامه آنالیز ها به قاهره منتقل شد و در آنجا از راز این مومیایی پرده برداری شد.

زاهی حواس دبیر کل شورای عالی آثار باستانی مصر در کنفرانسی مطبوعاتی گفت:

ما قطعا مطمئن هستیم که مومیایی پیدا شده متعلق به حتشپسوت اولین پادشاه زن مصر باستان می باشد، وی اضافه کرد آزمایش های DNA صورت گرفته و مطابقت دندان حتشپسوت با این مومیایی به ما اطمینان داده است که این مومیایی که 3,500 سال عمر دارد متعلق به حتشپسوت است.

اعضای بدن

در جای جای دره پادشاهان و محل قرار گرفتن مومیایی حتشپسوت وسایلی وجود دارد که به نام خانم اعلیحضرت است اما از جالب ترین وسایلی که متعلق به حتشپسوت می باشد و تا به امروز یافت شده است جامی عاج مانند است که مومیایی کبد و یک دندانش در آن قرار گرفنه است.

همین دندانی که از حتشپسوت پیدا شد سبب شد تا مومیایی او در کنار پرستارش سیتره شناسایی شود و جالب است بدانید کبد مومیایی شده این ملکه پادشاه کاملا سالم و موجود است.

ظاهر مومیایی حتشپسوت

با کشف مومیایی این ملکه پادشاه از اسرار مرگش پرده برداری شد اما حال می خواهیم به شرایط ظاهری و آن چه که از او در مومیائیش به جای مانده بپردازیم، ناخن های دست چپ مومیایی به رنگ قرمز رنگ آمیزی شده است، او موهای بلندی داشته و جلو سرش کچل بوده است، او پادشاهی خوش هیکل نبوده و چربی زیادی در بدنش یافت شده است اما بعضی هم اعتقاد دارند او زنی خوش هیکل بوده ولی مومیائیش چیز دیگری می گوید، او چهره ای قوی و مطمئن داشته و دو حلقه در بینیش آویزان بوده است، در پس این چهره زیبا و مستحکم بیماری های عدیده ای پنهان بودند که بدن بیمار مومیایی حاکی از همین نکته است.

جسم مومیایی به طور کامل اسکن شده است و تمام ویژگی های فیزیکی آن در دسترس می باشد از جمله کبد و معده مومیایی شده او و دندانش با مهر اعلیحضرت.

15 مورد جالب درباره حتشپسوت

1) او شریف ترین فرعون مصر بود و به حقیقت و تعادل اعتقاد پایدار داشت.

2) حتشپسوت که بیست تا بیست و یک سال بر کمت (Kemet) حکومت کرد طولانی ترین پادشاهی را در این منطقه داشت.

3) در سن 12 سالگی با برادرش ازدواج کرد و 15 سال به عنوان ملکه مصر شناخته می شد.

4) حتشپسوت و همسرش نتوانستند فرزند پسری به جهان بیاورند اما یک دختر به نامنفررور (Neferure) داشتند.

5) او سه سال نایب السلطنه بود تا خودش به پادشاهی رسید.

6) او کوشش زیادی می کرد که در ظاهر و اخلاق شبیه مردان باشد.

7) حتشپسوت حرف T آخر اسمش که زنانه بود را دوست نداشت و آن را می انداخت و حتشپسو (Hatshepsu) می گفت.

8) برخلاف دیگر حاکمان سلسله او، مصر در هنگام حکومت حتشپسوت کاملا شکوفا شد و توجه به شرایط مالی مردم از اولویت های او بود.

9) او دو ستون هرم شکل زیبا ساخت که هنوز یکی از آن ها پا بر جای است.

10) حتشپسوت دستور ساخت سه ستون هرمی را داد اما یکی از آن ها در حین ساخت ترک خورد و ساختش ناتمام ماند اما طی سال ها ساخته شد و این ستون سنگین ترین ستون هرمی جهان می باشد که 110 تن وزن دارد.

11) معبد دیر البحری که نوعی سردخانه و مقبره مردگان بود به دست حتشپسوت ساخته شد.

12) او کشاورزی و تجارت مصر را توسعه داد.

13) مشاور اعظم او سنموت (Senenmut) نام داشت که نقش مهمی در قدرت گرفتن حتشپسوت داشت و بعضی می گویند او عاشق این ملکه پادشاه بوده است.

14) مومیای او از رمزآلود ترین مومیایی ها است و قدمتش به حدود 1600 سال قبل از میلاد مسیح می رسد و مومیایی متعلق به زنی فربه با 5 فوت قد است و با تصورات این که او زنی خوش هیکل بوده مطابقت ندارد.

15) توتمس سوم یک دیوار به دور هرم حتشپسوت کشید و سعی کرد نام او را از همه جا پاک کند و وجودش را انکار کند.

دیر البحری مقبره حتشپسوت

دیر البحری یا آرامگاه ملکه پادشاه حتشپسوت (Mortuary Temple of Hatshepsut) یکی از شگفت انگیزترین بناهای مصر است که در دره پادشاهان فراعنه ساخته شده است، این بنا به دلیل این که روی صخره های دیرالبحری ساخته شده است این نام را دارد.

معبد دیرالبحری در سطوح و طبقات گوناگون و بخش های مختلف مثل بخش ورودی، دروازه، تراس و اتاق های زیبا در مساحت و ارتفاع زیاد ساخته شده است، در بخش شرقی این بنا مجسمه ای از فرعون اعظم و در سمت غربی آن کتیبه هایی با نقوش جنگ ها و درختان سرسبز، سالن های اجتماعات و دستاورد های نظامی و صحنه های شکار وجود دارد و قسمت میانی این سردخانه قدس الاقداسنام دارد و در پایان هم معبد به صخره ختم می شود، این معبد پر است از مجسمه های مختلف از جمله ابولهول و ستون های غول پیکر، نقش های رنگارنگ و دالان های تو در تو.

این مقبره بسیار قدیمی است و مومیایی پادشاه سنوسرت سوم (Senusret III) که از سلسله دوازدهم مصر بود هم در همین مکان پیدا شد، بد نیست بدانید اهرام مصر همواره دست خوش سرقت دزدان می شود و از زمان های دیرین به دلیل وسایل گرانبهایی که با مردگان دفن می شده مکان مورد علاقه دزدان بوده است آن ها تونل های زیرزمینی حفر می نمایند و به داخل معابد رخنه می نماید کوشش های زیادی در راستای محفوظ ماندن دیرالبحری از دستان سارقان صورت گرفته اما تا حد زیادی پیروز نبوده است.

مجسمه حتشپسوت

مجسمه ای برای یادبود عظمت و قدرت حتشپسوت که بدنی شبیه به شیر دارد در موزه ای در قاهره به نام کایرو (cairo) نگهداری می شود.

آدرس

مومیایی حتشپسوت برای تحقیقات علمی به قاهره برده شده است و به دیرالبحری باز خواهد گشت، برای گشت و گذار در تاریخ و تمدن مصر و اهرام آن تورهای گردشگری زیادی در ایران فعال هستند که با هزینه 1 میلیون تومان به بالا خدماتشان را عرضه می نمایند، شما به راحتی با استفاده از از این تورهای گردشگری می تانید سری به تاریخ کهن مصر بزنید، در حال حاضر به دلیل شرایط سیاسی و بعضی محدودیت ها بیشتر گردشگران با تور به ملاقات این مکان های قدیمی می روند.

آدرس: مصر، منطقه لوکسور، دیرالبحری.

.Address: Luxor 23512, Egypt

سخن آخر

حتشپسوت تنها یک پادشاه زن در تاریخ مصر نبود؛ او زنی بود که توانست در یک جامعه کاملاً مردسالار، تاج پادشاهی را بر سر بگذارد و بیش از دو دهه با اقتدار حکومت کند. از ساخت معابد باشکوه گرفته تا توسعه تجارت و حفظ صلح، حتشپسوت اثری ماندگار در تاریخ مصر از خود به جا گذاشت. اما رازهای زندگی او پس از مرگش نیز ادامه یافت، از تلاش‌ها برای محو نامش از تاریخ گرفته تا کشف مومیایی او که با استفاده از پیشرفته‌ترین روش‌های علمی هویت واقعی‌اش آشکار شد. امروز، حتشپسوت نه‌تنها به عنوان یک فرمانروای قدرتمند، بلکه به عنوان نمادی از ایستادگی، شکوه و تاریخ مصر باستان شناخته می‌شود.