موزه اقصر: گنجینه ای مدرن از شکوه مصر باستان - مجری سفرهای گردشگری

به گزارش مجری سفرهای گردشگری: تاریخچه و فلسفه معماری: نمایش هنر در فضایی هنری

ایده ساخت موزه‌ای مدرن در اقصر در دهه 1960 میلادی توسط وزارت فرهنگ مصر شکل گرفت تا فضایی شایسته برای نمایش آثار کشف‌شده در تبای باستان و معابد اطراف آن فراهم شود . طراحی این بنا در سال 1962 به معمار برجسته مصری، دکتر محمود الحکیم، سپرده شد . سرانجام، موزه اقصر در سال 1975 با حضور انور سادات، رئیس‌جمهور وقت مصر، و والری ژیسکار دستن، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، رسماً افتتاح شد .

معماری موزه اقصر نمادی از سادگی و ظرافت مدرن و مینیمالیستی است که در تضاد کامل با هیاهوی خیابان‌های بیرون، فضایی آرام، متأمل و تقریباً مقدس ایجاد می‌کند . ساختمان مستطیل‌شکل موزه به موازات رود نیل کشیده شده و با قاب بتن مسلح و دیوارهای آجری ساخته شده است . ویژگی‌های کلیدی این معماری عبارتند از:

• فضاهای باز و طراحی خلوت (Uncluttered): گالری‌ها به دور از ازدحام و انباشتگی طراحی شده‌اند تا بازدیدکنندگان بتوانند با آرامش و تمرکز با هر اثر ارتباط برقرار کنند و هر قطعه به عنوان یک شاهکار مستقل دیده شود .
• رمپ‌های داخلی و مسیر یک‌طرفه: ساختمان دو طبقه موزه با استفاده از رمپ‌های داخلی با شیب ملایم، حرکتی روان و پیوسته را برای بازدیدکنندگان ممکن می‌سازد و آن‌ها را به طور طبیعی در میان طبقات و گالری‌ها هدایت می‌کند .
• نورپردازی متمرکز و دراماتیک: استفاده هوشمندانه از نورپردازی نقطه‌ای و کنترل‌شده که اغلب از بالا بر آثار می‌تابد، هر مجسمه را از پس‌زمینه‌های خنثی برجسته کرده و جزئیات هنری آن را به نمایش می‌گذارد . این شیوه به هر اثر هویت مستقلی می‌بخشد .
• ارتباط با طبیعت: پنجره‌های بزرگ موزه، چشم‌اندازهایی زیبا به رود نیل و کرانه باختری را قاب می‌گیرند و ارتباطی بصری میان آثار داخل موزه و بستر تاریخی آن‌ها برقرار می‌کنند .

گنجینه‌های موزه: سفری در دل تاریخ

مجموعه موزه اقصر شامل آثاری از دوران پادشاهی کهن تا دوره اسلامی است، اما تمرکز اصلی آن بر هنر و تاریخ پادشاهی نوین، دوران طلایی تِبای باستان، قرار دارد . این آثار عمدتاً از معابد و گورستان‌های اطراف اقصر کشف شده‌اند .

تالارهای اصلی: شاهکارهای مجسمه‌سازی

در طبقه همکف و طبقه بالای موزه، مجموعه‌ای بی‌نظیر از مجسمه‌ها، نقش‌برجسته‌ها و اشیاء باستانی به چشم می‌خورد . از برجسته‌ترین آثار این بخش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مجسمه عظیم آمنهوتپ سوم و خدای سوبک: یکی از مسحورکننده‌ترین آثار موزه، مجسمه دوگانه و عظیم‌الجثه‌ای است که فرعون آمنهوتپ سوم را در کنار ایزد تمساح، سوبک، به تصویر می‌کشد . این شاهکار با ارتفاع 256.5 سانتی‌متر، در سال 1967 به طور اتفاقی در بقایای یک معبد متعلق به سوبک کشف شد . مجسمه از یک بلوک یکپارچه کلسیت (مرمر مصری) تراشیده شده که درخشندگی خاصی به آن بخشیده است . در این اثر، سوبک نماد زندگی (عنخ) را به سوی فرعون پیشکش می‌کند که بیانگر اعطای حیات جاودان از سوی ایزد به پادشاه است .
• مجسمه برجسته تحتمس سوم: تحتمس سوم، ششمین فرعون دودمان هجدهم و مشهور به «ناپلئون مصر»، با مجسمه‌ای باشکوه در موزه معرفی شده است . این مجسمه 90 سانتی‌متری که از سنگ «گری‌واکه» ساخته شده، در سال 1904 در «گنجینه کارناک» کشف شد . این اثر، فرعون را به صورت یک پادشاه قدرتمند، ورزشکار و با اعتماد به نفس در اوج جوانی به تصویر می‌کشد و نمادی از دوران طلایی پادشاهی نوین است .

دیوار تالاتات آخناتون: پازلی از دوران انقلابی عمارنه

یکی از بخش‌های منحصربه‌فرد موزه، دیوار بازسازی‌شده از آجرهای کوچک (تالاتات) است که از معبد تخریب‌شده آخناتون در کرنک به دست آمده و هنر خاص دوره آمارنا را به نمایش می‌گذارد . پس از مرگ آخناتون، جانشینانش معابد او را تخریب و از بلوک‌های ماسه‌سنگی کوچک آن موسوم به «تالاتات» به عنوان مواد پرکننده در ساخت بناهای دیگر استفاده کردند . در یک پروژه عظیم کامپیوتری، بیش از 40,000 عدد از این بلوک‌ها کنار هم چیده شدند و دیوار 18 متری موجود در موزه اقصر که از بیش از 280 بلوک تشکیل شده، موفق‌ترین نمونه از این بازسازی است . نقوش روی دیوار، آخناتون و ملکه نفرتیتی را در حال پرستش آتون (قرص خورشید) و همچنین صحنه‌هایی از زندگی روزمره را نشان می‌دهند . این هنر با ویژگی‌هایی چون طبیعت‌گرایی، حس حرکت و نمایش اغراق‌شده بدن، گسستی رادیکال از سنت‌های پیشین بود .

تالار مخفیگاه (The Cachette Hall): روایتی از یک کشف تصادفی

مهم‌ترین و هیجان‌انگیزترین بخش موزه اقصر، تالار مخفیگاه است که داستان کشف آن به اندازه خود آثار، شگفت‌انگیز است . در 22 ژانویه 1989، کارگران حین پاکسازی حیاط خورشیدی آمنهوتپ سوم در معبد اقصر، به صورت تصادفی به گودالی عمیق حاوی 26 مجسمه باشکوه برخورد کردند . به نظر می‌رسد این مجسمه‌ها در اوایل قرن چهارم میلادی برای محافظت از آن‌ها در زمان تبدیل شدن معبد به یک اردوگاه نظامی رومی، با دقت دفن شده‌اند . پس از دو سال مرمت، تالار ویژه‌ای در طبقه زیرین موزه ساخته شد تا حس کشف اولیه را تداعی کند . از برجسته‌ترین آثار این مجموعه می‌توان به مجسمه عظیم و تقریباً بی‌نقص آمنهوتپ سوم از جنس کوارتزیت و مجسمه کوچکی از توت‌عنخ‌آمون در هیبت یک ابوالهول اشاره کرد .

تالار «شکوه تبس»: عصر طلایی ارتش مصر

در مارس 2004، بخش الحاقی جدیدی با عناوینی چون «شکوه تبس» (The Glory of Thebes) و «عصر طلایی ارتش مصر» به موزه اضافه شد . هدف اصلی از ساخت این بخش، نمایش تخصصی قدرت نظامی، فناوری جنگی و تجلیل از فراعنه‌ای بود که امپراتوری مصر را در دوره پادشاهی نوین بنیان نهادند و گسترش دادند . آثار برجسته این بخش عبارتند از:

• مومیایی‌های سلطنتی: دو مومیایی ارزشمند از بنیان‌گذاران دودمان‌های قدرتمند پادشاهی نوین در این بخش قرار دارند :
  • اهمسه یکم (Ahmose I): بنیان‌گذار دودمان هجدهم که با بیرون راندن هیکسوس‌ها، مصر را متحد کرد .
  • رامسس یکم (Ramesses I): بنیان‌گذار دودمان نوزدهم و پدربزرگ رامسس دوم .این مومیایی‌ها در ویترین‌هایی با شرایط آب و هوایی کنترل‌شده و نورپردازی ملایم به نمایش گذاشته شده‌اند تا ضمن حفاظت، فضایی تأثیرگذار ایجاد شود .
• داستان بازگشت مومیایی رامسس اول: مقبره او خالی یافت شد و مومیایی‌اش در دهه 1860 دزدیده و به خارج از مصر فروخته شد . این مومیایی برای بیش از 130 سال با هویتی نامشخص در یک موزه کوچک در نیاگارا فالز کانادا نگهداری می‌شد . پس از شناسایی، این میراث ملی در سال 2003 با استقبالی باشکوه به مصر بازگردانده شد و برای نمایش دائمی به موزه اقصر منتقل شد .
• مجسمه‌ها و نمادهای نظامی: در ابتدای این بخش، مجسمه‌ای از تحوتموس سوم قرار دارد که «نُه کمان» (نماد دشمنان سنتی مصر) را زیر پاهای خود لگدمال می‌کند و نمادی از اقتدار مطلق فرعون بر دشمنان است .
• سلاح‌ها و تجهیزات جنگی: این بخش مجموعه‌ای از سلاح‌های شخصی مانند خنجرها، تبرها و «مگس‌های طلایی» (نشان افتخار نظامی) را به نمایش می‌گذارد . همچنین توسعه کمان‌های ترکیبی (Compound Bow) که برد و دقت تیراندازی را افزایش می‌داد، در این بخش مورد تأکید قرار گرفته است .
• ارابه‌های جنگی و کتیبه‌ها: یک ارابه جنگی و یک کتیبه سنگی که کارگاه‌های سلطنتی را در حال ساخت سلاح نشان می‌دهد، از دیگر جذابیت‌های این بخش است که اهمیت صنعت نظامی در پادشاهی نوین را به تصویر می‌کشد .

اطلاعات بازدید

در ادامه، اطلاعات کاربردی و به‌روز برای بازدید از موزه اقصر ارائه شده است .

• موقعیت: موزه در خیابان کورنیش نیل، بین معبد اقصر و معبد کرنک واقع شده است .
• قیمت بلیط:
  • گردشگران خارجی (بزرگسال): 400 پوند مصر .
  • گردشگران خارجی (دانشجو): 200 پوند مصر (ارائه کارت دانشجویی معتبر الزامی است) .
• ساعات کاری: موزه در دو نوبت صبح و عصر باز است و ساعات آن بر اساس فصل تغییر می‌کند :
  • فصول سرد (زمستان): شیفت صبح از 9:00 تا 13:00 و شیفت عصر از 17:00 تا 20:00 .
  • فصول گرم (تابستان): شیفت صبح از 9:00 تا 12:00 و شیفت عصر از 17:00 تا 19:00 .
• قوانین عکاسی:
  • عکاسی با تلفن همراه: برای استفاده شخصی و بدون فلاش، رایگان و مجاز است .
  • دوربین‌های حرفه‌ای: استفاده از دوربین‌های حرفه‌ای ممکن است مستلزم پرداخت هزینه اضافی باشد .
  • ممنوعیت استفاده از فلاش: استفاده از فلاش به دلیل آسیب رساندن به آثار باستانی اکیداً ممنوع است .
  • تجهیزات دیگر: استفاده از سه‌پایه معمولاً نیازمند مجوز خاص است .
• امکانات رفاهی: موزه دارای یک کافه کوچک برای استراحت و یک کتابفروشی یا فروشگاه هدایا برای خرید کتاب و سوغات است .
• مدت زمان بازدید: برای بازدید کامل از موزه حدود 1 تا 2 ساعت زمان نیاز است .

خلاصه

موزه اقصر یک مقصد فرهنگی ضروری برای هر بازدیدکننده‌ای در مصر است که با معماری مدرن و فلسفه «کیفیت بر کمیت»، تجربه‌ای متفاوت و عمیق از هنر و تاریخ مصر ارائه می‌دهد . طراحی هوشمندانه دکتر محمود الحکیم با استفاده از فضاهای باز و نورپردازی متمرکز، فضایی آرام ایجاد کرده که به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد با هر اثر ارتباطی شخصی برقرار کنند . نقاط اوج این موزه شامل شاهکارهای تالار اصلی مانند مجسمه عظیم «آمنهوتپ سوم و سوبک» و تندیس قدرتمند «تحتمس سوم» ، «دیوار تالاتات» که هنر انقلابی دوره عمارنه را به نمایش می‌گذارد ، و «تالار مخفیگاه» با داستان کشف تصادفی گنجینه‌ای بی‌نظیر است . بخش الحاقی «شکوه تبس» که در سال 2004 افتتاح شد، با تمرکز بر قدرت نظامی پادشاهی نوین، آثاری چون ارابه‌های جنگی، سلاح‌ها و مومیایی‌های سلطنتی اهمسه اول و رامسس اول را به نمایش می‌گذارد . این بخش همچنین داستان شگفت‌انگیز بازگشت مومیایی رامسس اول پس از 140 سال را روایت می‌کند . اطلاعات بازدید به‌روز شامل قیمت بلیط (400 پوند مصر برای بزرگسالان)، ساعات کاری فصلی و قوانین عکاسی (عکاسی با موبایل بدون فلاش مجاز است) به بازدیدکنندگان در برنامه‌ریزی کمک می‌کند .